Δεν χρειάζεται να έχεις παιδιά ή να είσαι παιδί για να περιμένεις με λαχτάρα τα δώρα των Χριστουγέννων. Φέτος στη λίστα των προτιμήσεων, μικρών και μεγάλων, τα παιχνίδια δεν είναι πλέον τόσο επιθυμητά. Αυτό μας λέει τουλάχιστον η τελευταία πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση για το πώς ψωνίζουμε χριστουγεννιάτικα δώρα.
Σύμφωνα με την έρευνα της εταιρείας δημοσκοπήσεων ΥοuGov, σε δείγμα 5.500 συμμετεχόντων, σε 11 ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανόμενης της Ελλάδας, τα gaming gadgets και τα παραδοσιακά παιχνίδια είναι τα λιγότερο δημοφιλή χριστουγεννιάτικα δώρα σε όλη την Ευρώπη. To 40% των ερωτηθέντων στην Ελλάδα δηλώνει ότι θα αισθανόταν απογοήτευση να ξετυλίξει ένα τέτοιου είδους δώρο.
Στην ερώτηση «τι είδους δώρα θα θέλατε να σας κάνουν τα Χριστούγεννα», σχεδόν οι μισοί Έλληνες (σε ποσοστό 48%) ανέφεραν τα ταξιδιωτικά πακέτα. Το δεύτερο πλέον επιθυμητό δώρο στην Ελλάδα είναι ένα νέο smartphone (39%), το οποίο μάλιστα φιγουράρει στο top-5 σε πολλές άλλες χώρες. Το τρίτο σε σειρά δώρο που θα τύχει της δέουσας εκτίμησης από τους Έλληνες είναι ένα είδος μόδας (33%), όπως τα ενδύματα, τα υποδήματα ή τα αξεσουάρ.
Κινητά αντί για παιχνίδια
Μπορεί τα ευρήματα της έρευνας να αναφέρονται στο γενικό πληθυσμό, όμως σε ένα βαθμό αντικατοπτρίζουν και τις αλλαγές στις προτιμήσεις των παιδιών. Πλέον τα παιδιά αποκτούν κινητό σε όλο και πιο νεαρή ηλικία, ενώ μέχρι τότε «παίζουν» με τα τάμπλετ και τα κινητά των γονιών τους. Ενώ τα παραδοσιακά παιχνίδια συνεχίζουν να βρίσκουν τοn δρόμο τους κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, η ενασχόληση μαζί τους διαρκεί όλο και λιγότερο. Ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών, όσος τους απομένει ανάμεσα σε μαθήματα, δραστηριότητες και μετακινήσεις, απορροφάται συχνά από το «σκρολάρισμα» – με γονεϊκή επίβλεψη ή χωρίς. Γιατί να παίξεις με κούκλες ή με αυτοκινητάκια, όταν μπορείς να χαζέψεις με τις ώρες βίντεο στο youtube ή στο tiktok (και ας είναι θεωρητικά για ‘μεγάλους’) ή να παίξεις ηλεκτρονικά απευθείας στο ίντερνετ;
Κι όμως, στην κυριαρχία της ψηφιακής πραγματικότητας, κάποια παιχνίδια αντέχουν και αποδεικνύονται διαχρονικά. Οι New York Times πραγματοποίησαν μια νοσταλγική αναδρομή στα πιο διάσημα από αυτά, από το 1950 μέχρι σήμερα. Από τη λίστα λείπουν ωστόσο διαχρονικά παιχνίδια, όπως τα Lego, τα Playmobil και η Monopoly, αφού δίνεται έμφαση στα παιχνίδια που έγιναν ξαφνικά μαζική επιτυχία.
O κύριος Πατατοκέφαλος, κυκλοφορεί από το 1952 μέχρι σήμερα – πηγή: Shopflix
Δεκαετία ’50: Ο κύριος Πατατοκέφαλος και το χούλα -χουπ
Το πρώτο παιχνίδι που διαφημίστηκε στην τηλεόραση ήταν ο κύριος Πατατοκέφαλος – ο mr Potato Head, της πολυεθνικής εταιρείας Hasbro. Έγινε μεγάλη επιτυχία το 1952, καλώντας τα παιδιά να «κολλήσουν» πλαστικά μέλη, μουστάκι και γυαλιά σε μια επίσης πλαστική πατάτα. Λίγοι ξέρουν ότι η αμέσως προηγούμενη εκδοχή του κυρίου Πατάτα περιλάμβανε την προσθήκη όλων αυτών των αξεσουάρ σε μια πραγματική πατάτα.
O κύριος Πατατοκέφαλος έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα, 72 χρόνια μετά, και πωλείται ως εκπαιδευτικό παιχνίδι για παιδιά βρεφικής ηλικίας – από 2 ετών και πάνω.
Τη δεκαετία του ’50 μεσουράνησαν τα αυτοκινητάκια Matchbox, που επίσης αντέχουν μέχρι σήμερα και το Χούλα-Χουπ – που προϋπήρχε αλλά έγινε δημοφιλές όταν ξεκίνησε η μαζική παραγωγή του από ελαφρύ πλαστικό.
Στην εκπνοή της πρώτης μεταπολεμικής δεκαετίας έκανε το ντεμπούτο της η πρώτη κούκλα Βarbie, με την ονομασία «Teenage Fashion Model». Η γοητεία της διαρκεί μέχρι σήμερα, κι ας είναι πλέον 65άρα.
Ο πρώτος μαγνητικός πίνακας ζωγραφικής Εtch- A- Sketch – πηγή: Wiki commons
Δεκαετία ΄60: Ο μαγικός πίνακας και τα Ηοt Wheels
Στη δεκαετία του ’60 η αυτοκρατορία της Barbie άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά: Απέκτησε επισήμως «αγόρι», τον Κεν, το δικό της «Ονειρόσπιτο», αλλά και ανταγωνίστριες από άλλες εταιρείες.
Το παιχνίδι που μάγεψε τους εκκολαπτόμενους καλλιτέχνες, και παρέμεινε δημοφιλές για πολλές δεκαετίες αργότερα, ήταν το γαλλικής κατασκευής Etch A Sketch – ο μαγνητικος πίνακας ζωγραφικής. Στην Ελλάδα τον λέγαμε συνήθως «μαγικό πίνακα» και κυκλοφορεί μέχρι σήμερα, σε πολλές διαφορετικές εκδοχές.
Το μυθικό 1968 εμφανίστηκαν στην αγορά τα αυτοκινητάκια Hot Wheels, σε ρεαλιστικά μοντέλα αυτοκινήτων της εποχής, όπως η Ford Mustang, η Pontiac Firebird και η Chevrolet Camaro
Η πρώτη παιχνιδοκονσόλα Atari Home Pong – 1975 – πηγή: Wiki commons
Δεκαετία ’70: Τα πρώτα Atari και οι φιγούρες δράσης Star Wars
Μετά την αρχική επιτυχία του ηλεκτρονικού παιχνιδιού επιτραπέζιου τένις Pong (1975), η πρωτοπόρος εταιρεία Atari έκανε το μεγάλο βήμα το 1977 με την πρώτη μεγάλη οικιακή παιχνιδοκονσόλα. Το ιστορικό μοντέλο Atari 2600 έγινε ανάρπαστο, παρά την τσουχτερή τιμή του (περίπου 200 δολάρια, σχεδόν 1.000 δολάρια ή 950 ευρώ σε σημερινές τιμές), συνοδευόμενο από κλασικά πλέον παιχνίδια όπως .
Τη δεκαετία του ’70 γεννήθηκαν οι μαλακές «σφαίρες» από πολυουρεθάνη Νerf, που εκτινάσσονται με δύναμη από πλαστικούς εκτοξευτήρες, και ταλαιπωρούν τους γονείς μέχρι σήμερα, σε εξελιγμένα μοντέλα.
Το 1977 είναι ιστορική χρονιά για τους λάτρεις της επιστημονικής φαντασίας, αφού η πρώτη ταινία Star Wars βγήκε στους κινηματογράφους εγκαινιάζοντας ένα μυθικό franchise. Την ίδια χρονιά η αγορά παιχνιδιών κατακλύστηκε από πλαστικές «φιγούρες δράσης» κατ’εικόνα και ομοίωση του Darth Vader και του Ηan Solo, μια κίνηση που αποδείχθηκε πρωτοποριακή. Έκτοτε το merchandise κινηματογραφικών ηρώων από ταινίες σε παιχνίδια, ρούχα, παπλώματα και κάθε είδους αξεσουάρ, θα αποδειχθεί ενίοτε πιο προσοδοφόρο και από τις ταινίες τις ίδιες.
Πηγή: By Racomi – Own work, commons.wikimedia.org
Δεκαετία ’80: Τα «λαχανόπαιδα» και ο κύβος του Ρούμπικ
Αν ήσασταν παιδί τη δεκαετία του ’80 οι πιθανότητες να μην είχατε παίξει με κύβο του Ρούμπικ είναι μηδαμινές. Το τρισδιάστατο παζλ που εφευρέθηκε από έναν Ούγγρο καθηγητή αρχιτεκτονικής το 1974, κυκλοφόρησε στο εμπόριο το 1980 και για πολλούς αποτελεί μέχρι σήμερα άλυτο γρίφο.
Τηλεοπτικές σειρές κινουμένων σχεδίων, όπως το Μικρό Μου Πόνυ, βοηθούσαν να πουληθούν τα ομώνυμα πλαστικά παιχνίδια, ενώ τα ράφια των παιχνιδάδικων γέμιζαν από τα Cabbage Patch Kids, τα «Λαχανόπαιδα», με τα φουσκωτά μάγουλα, που συνοδεύονταν από πιστοποιητικό υιοθεσίας.
Την επανάσταση στη βιομηχανία παιχνιδιών έφερε η κυκλοφορία του πρώτου φορητού Game Boy της Nintendo, το 1989. Μέχρι το 2003, που αποσύρθηκε από την αγορά, είχε πουλήσει παγκοσμίως πάνω από 118 εκατομμυρια τεμάχια, αριθμός που το κατέστησε το πιο εμπορικά πετυχημένο φορητό ηλεκτρονικό παιχνίδι όλων των εποχών. Πλέον σε πωλήσεις το έχουν ξεπεράσει οι παιχνιδοκονσόλες της επόμενης γενιάς, όπως το Nintendo DS, το Playstation 2 της Sony και το Νintendo Switch.
Tα ομιλούντα Furbies επέστρεψαν φέτος – πηγή: Shopflix
Δεκαετία ’90: Oι Polypocket και τα Furbies
Τα λιλιπούτεια πλαστικά κουκλάκια Polly Pocket, με όλη τους την προίκα, ήταν πονοκέφαλος για όσους έπρεπε να τα μαζεύουν από το πάτωμα. Τα ηλεκτρονικά Tamagotchi, ήταν προσομοίωση κατοικίδιου ζώου, που χωρούσε στην παλάμη ενός χεριού. Έπρεπε να το ταϊζεις και να το φροντίζεις, ενώ αν δεν το πρόσεχες «πέθαινε». Το ιδιο συνέβαινε με τα Furbies, γούνινα ζωάκια που μίλαγαν τη δική τους γλώσσα, και που αν δεν ασχολιόσουν μαζί τους για κάποιες μέρες βουβαίνονταν μόνιμα, και έπρεπε να τα «ξαναζωντανέψεις».
Θραύση στα ‘90s έκαναν οι συλλεκτικές κάρτες Pokémon, μια μόδα που άντεξε ως και τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000. Τα κίτρινα πλασματάκια επέστρεψαν θριαμβευτικά το 2016, μέσω της εφαρμογής Pokemon Go στα κινητά, που έστειλαν χιλιάδες εφήβους να κυνηγάνε εικονικά Pokemon στους δρόμους. Τη δεκαετία του ’90 κυκλοφόρησαν και τα λούτρινα ζωάκια Βeanie Babies, με τα πελώρια λαμπερά μάτια και τις εκατοντάδες παραλλαγές, που σε έθιζαν να τα αποκτήσεις όλα, αφαιμάζοντας τις τσέπες των γονιών.
Μετά το 2000: Στον αστερισμό του Playstation
Οι καινοτομίες στα ηλεκτρονικά παιχνίδια συνεχίστηκαν με γοργούς ρυθμούς με το PlayStation 2, το Wii και το Xbox 360. Την ίδια περίοδο βγήκαν στην αγορά τα πρώτα ηλεκτρικά πατίνια Razor Scooter, που οδήγησαν σε ουκ ολίγα μικρο-ατυχήματα. Στις κούκλες λανσαρίστηκαν πολυπολιτισμικές εκδοχές όπως οι Βratz, που είχαν αέρα «κακού κοριτσιού» και παρουσιάζονταν ως πιο συμβατές με τα σύγχρονα εφηβικά πρότυπα. Τελικά φάγανε τη σκόνη της Barbie, που αποδείχθηκε πιο ανθεκτική.
Tα εθιστικά για κάποιους, εκνευριστικά για άλλους, fidget spinner / πηγή: wikicommons
2010: Ανάθεμα τα fidget spinner
Τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά αγκάλιασαν τα fidget spinners για να ανακουφίσουν την πλήξη, το στρες και το άγχος, αν και τελικά απαγορεύτηκαν σε πολλά δημόσια σχολεία. Σχεδόν όλη η δεκαετία σημαδεύτηκε από το merchandise του Χάρυ Πότερ, που κυκλοφόρησε σε κάθε δυνατή εκδοχή. Για τα κορίτσια αδιαμφισβήτητος ηγέτης ήταν το merchandise παιχνιδιών από το μιούζικαλ κινουμένων σχεδίων Frozen της Ντίσνει, εμπνευσμένο από το παραμύθι του Άντερσεν η «Βασιλισσα του Χιονιού» – που στην Ελλάδα κυκλοφόρησε με τον τίτλο «Ψυχρά και Ανάποδα». Η Έλσα, η Άννα και ο Όλαφ ο Χιονάνθρωπος βρέθηκαν παντού, σε κουκλάκια, ρούχα, σχολικές τσάντες, ενώ το τραγούδι από το σάντουρακ της ταινίας Let it Go έπαιξε στο repeat σε εκατομμύρια παιδικά πάρτι.
Την ίδια περίοδο τα περίπτερα και τα παιχνιδάδικα γέμισαν από slime – τις περίφημες «χλαπάτσες», γλοιώδεις ζύμες που τις ζούλαγες, ενώ πολλά παιδιά θέλησαν να πειραματιστούν αγοράζοντας εξοπλισμό κατασκευής slime, με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα.
Τα λούτρινα Squishmallows αναδείχθηκαν στο tiktok, εν μέσω πανδημίας
2020 ως σήμερα: Τα Furbies επιστρέφουν, η Barbie κυριαρχεί
Αν και πρωτοπαρουσιάστηκαν το 2017, τα Squishmallows – μαλακά, στρογγυλά και «ζουληχτά», αναδείχθηκαν τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κι ενώ η τεχνολογία κάνει άλματα, κάποια πράγματα παραμένουν τα ίδια μέσα στην αλλαγή: Το 2025 αναμένεται το λανσάρισμα της νέας γενιάς Nintendo Switch, τα Tamagotchis επέστρεψαν, όπως και τα Furbys-, ενώ η Barbie εξακολουθεί να κυριαρχεί στις κούκλες, με συνεχείες νέες προσθήκες στη σειρά της. Φέτος η Μattel, σε μια χειρονομία συμπερίληψης, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά Barbie με σύνδρομο Down και Βarbie τυφλή – με ειδικό βοητικό μπαστουνάκι.
